Susanne Kamp, Manager Facility Services bij FMO* ziet in alles mogelijkheden voor verduurzaming. Het opnieuw inrichten van het zes verdiepingen tellende kantoor in Den Haag, met een hoge circulaire ambitie, is dan ook een project naar haar hart: “We hebben met z’n allen één aarde te verdelen, laten we daar samen zuinig op zijn. Elke druppel telt.” In een interview vertelt Susanne waarom en hoe FMO dit enorme project heeft aangepakt en deelt zij haar tips voor het creëren van een duurzame werkomgeving.
*De Nederlandse Financierings Maatschappij voor Ontwikkelingslanden / the Dutch Entrepreneurial Development Bank.
De aanleiding voor de duurzame werkomgeving
De afgelopen jaren is het aantal collega’s bij FMO behoorlijk gegroeid. Susanne: “Onze huidige inrichting is niet langer geschikt voor deze groei en voldoet bovendien niet om onze nieuwe manier van werken te faciliteren waarin flexibiliteit, samenwerken en duurzaamheid centraal staan. Uit een onderzoek dat we hebben gehouden onder onze medewerkers, bleek dat er heel veel behoefte is aan werkplekken waar je geconcentreerd kunt werken. Dus dat willen we heel graag faciliteren middels een activity based werkconcept in een duurzame nieuwe werkomgeving. Tussen mei 2019 en mei 2020 krijgt ons kantoor een volledig nieuw interieur.”
Hoe pak je dat aan: een duurzaam interieur en een nieuw werkconcept implementeren?
Susanne: “Al in het voorjaar van 2018 waren we bezig met het formuleren van de uitgangspunten van onze nieuwe werkomgeving: wat willen we qua bezettingsgraad, willen we open of gesloten werken, welke flexfactor gaan we hanteren? We hebben veel visits gedaan bij andere organisaties om te leren van hun do’s en don’ts. We hebben criteria geformuleerd voor ons huisvestingsproject: duurzaamheid – want dat zit echt in het DNA van FMO. Agile, wendbaar, flexibel, toekomstgericht. En tot slot moet de werkomgeving ‘FMO-fit’ zijn, het moet aansluiten op onze cultuur en onze ambitie: change lives by making impactful investments in a sustainable society. Op basis van deze criteria hebben we drie partijen laten pitchen voor onze Management Board.”
De entree van het kantoor in Den Haag
Het atrium bij de entree
Unaniem voor Rever gekozen
Susanne: “We kozen unaniem voor Rever. De pitch was gewoon het meest aansprekend. Er stond een energiek team voor ons dat op hetzelfde level als wij communiceerde. Ze zagen waar we naartoe wilden en raakten de kern. Zij hadden zich echt verdiept in FMO, dat proefden we heel erg. Het team was zelfs een tikkeltje ondeugend door ook een voorstel te doen voor onze entree, ook al was dat geen onderdeel van onze vraag. Ze toonden lef, dat sprak aan, het was heel verfrissend.”
De indeling van de vijfde verdieping in vogelvluchtperspectief
Een hoge circulaire ambitie: het belang van de juiste partners
“Duurzaamheid zit in het DNA van FMO. Voor de pitch hadden we als ambitie uitgesproken een CO2-neutraal kantoor te creëren. Dat was té ambitieus, maar door de lat hoog te leggen, creëer je wel uitdaging en dat is altijd goed. Kijk, het meest fantastisch zou natuurlijk zijn als we van scratch een super duurzaam pand zouden kunnen bouwen. Maar wij huren ons kantoorpand. Het pand heeft energielabel A en dat blijft ook zo, dat vinden we heel belangrijk. In zekere zin is het ook duurzaam dat we in hetzelfde pand blijven en het aantal vierkante meters optimaler gaan gebruiken. We willen al onze meters zo duurzaam mogelijk inrichten met zo min mogelijk afval. Alle keuzes die we maken gaan door de trechter; kunnen we het zelf gebruiken, kan een ander het gebruiken, kunnen we onderdelen gebruiken? Re-use of recycle is het uitgangspunt, we proberen alles zo rijk mogelijk te laten zijn. Je moet de hele keten bekijken en betrekken en ook lokale opties bekijken. Soms blijkt dat je moet verarmen, maar de duurzame intentie is continu aanwezig. Elk druppeltje dat je kunt veranderen, vind ik fantastisch. De duurzaamheidsadviseurs van BenR zijn in dit project onmisbaar, zij zijn in feite ons geweten bij alle keuzes die gemaakt worden. Hun rol is echt complementair aan ons project. Mag ik trouwens ook benoemen dat dit ook echt een kracht is van Rever: expertise inhuren waar nodig. Via Rever werken we met Proven Partners voor het Change Management, dat is ongelooflijk belangrijk wanneer je je werkomgeving opnieuw inricht en daarbij je werkconcept verandert. Dat mag je nooit onderschatten.”
Het model dat gehanteerd is bij alle keuzes voor het hergebruiken van de vloertegels, het meubilair, de trolleys en de wanden (klik voor een vergroting)
Bijen op het dak, zeep van sinaasappelschillen en geleased printpapier
Dat duurzaamheid écht in het DNA van FMO zit, zie je ook aan het feit dat er bijen op het dak van het kantoorpand geplaatst zijn, waarvan de honing gebruikt wordt in het bedrijfsrestaurant. Susanne: “Maar ook weer niet teveel, want de bij heeft zelf ook honing nodig. Samen met de imker maken we steeds de afweging.” Het aanbieden van sinaasappels in het bedrijfsrestaurant gaf aanleiding tot discussie, want waarom zou je het hele jaar sinaasappels kunnen gebruiken, als die niet uit Nederland komen? Susanne: “We laten nu de sinaasappelschillen meenemen wanneer de sinaasappels geleverd worden en het bedrijf Soop maakt er zeep van, die je in alle toiletgroepen terug vindt. “ De koffiedroes van FMO wordt met een bakfiets opgehaald en er worden oesterzwammen op gekweekt, waar in het bedrijfsrestaurant mee gekookt wordt. FMO least printpapier en koffiebekers. Het principe van het verleggen van het eigenaarschap van gebruiker naar producent kan overal winst opleveren. Daarnaast is het soms ook een kwestie van uitproberen en gewoon dóén. We geven start-ups graag een kans. We ondernemen al deze initiatieven ook omdat we onze eigen mensen bewust willen maken van het belang hiervan en het besef dat je zelf de keuze hebt. We willen een groene olievlek creëren.”
Hoe krijg je mensen mee in de verandering? Het belang van Change Management
Susanne: “Een aantal randvoorwaarden zijn essentieel om ons huisvestingsproject te laten slagen: ons Management Board (MB) omarmt het nieuwe werkconcept volledig. Niemand heeft straks nog een “eigen” kantoor: iedereen gaat activity based werken, zo ook ons MB. Daarnaast informeren we onze medewerkers continu over wat er gebeurt en wat er gaat veranderen. De story is voor het personeel heel belangrijk. Ze zien dat er kasten afgevoerd worden, wij vertellen ze dat de kasten in het nieuwe interieur weer een functie krijgen. We leggen alles uit: waar doen we het voor, welke keuzes maken we en waarom? Mijn werkzaamheden voor dit project bestaan uit het voorbereiden, bijwonen en opvolgen van bouw- en planningsoverleg met Rever en de andere betrokken partijen, en intern aan het communiceren met onze mensen. Dat is echt heel belangrijk. We maken maandelijkse en tweewekelijkse nieuwsbrieven voor verschillende stakeholders, vragen medewerkers te helpen bij het maken van keuzes, hebben maandelijks overleg met onze Ondernemings Raad, we organiseren sessies waarbij mensen vragen kunnen stellen, we hadden tijdelijk een inloopspreekuur, we hebben speciale overleggen met de secretaresses, we delen YouTube filmpjes over activity based werken en we nemen mensen mee voor rondleidingen de nieuwe vloer op om alvast even te kijken naar hoe het gaat worden. Draagvlak creëren is key.”
De uitdagingen van dit duurzame interieurproject
Susanne: “De uitdagingen van het project zijn zonder meer: budget en planning. Voor de eerste fase van het project is de planning nu leidend: als we medio oktober gaan inhuizen, moeten er bepaalde basics op orde zijn. Naast de regulier gefaciliteerde werkplek kan je denken aan koffie faciliteiten, stroompunten, mensen moeten hun jas op kunnen hangen en een locker hebben. Zo simpel is het. Om het project te laten slagen móét dit goed gaan bij het inhuizen van de eerste verbouwde verdieping. Het projectteam waar we dit mee doen, is heel open naar elkaar. We kunnen alles uitspreken, ook teleurstellingen. Zonder wrijving geen glans. Daarom is het zo belangrijk dat je zo’n groot project aangaat met mensen waar je een klik mee hebt.”
Een duurzame werkomgeving voor FMO: hoe & wat
Van het zes verdiepingen tellende kantoorgebouw van FMO in Den Haag, worden de bovenste 5 etages volledig verbouwd, in totaal 7500 m2. Bovendien huurt FMO in het een naastgelegen pand nog eens 1800 m2 die onderhanden wordt genomen en dezelfde look & feel krijgt. Rever heeft het ontwerp gemaakt en voert de regie over de realisatie. Uitgangspunten voor het ontwerp zijn geweest: duurzaam, representatief, trots op FMO, akoestiek, thuis voelen, verbonden voelen, vitaliteit en identiteit.
Elke verdieping krijgt een eigen accentkleur, zodat het voor de gebruikers makkelijk te herkennen is waar zij zich bevinden. De accentkleuren zijn gebaseerd op de uiting van de Sustainable Development Goals, de 17 duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties (o.a. de strijd tegen armoede, de zorg voor schoon drinkwater, het stimuleren van beter onderwijs in ontwikkelingslanden en klimaat).
Het kleurenpallet van de nieuwe werkomgeving van FMO
Elke verdieping krijgt een Social area, Focus & Concentration area en Meeting & Collaboration area:
- In de Social area bevinden zich de pantry en informele zitjes, waar middels storytelling drie aspecten zichtbaar worden gemaakt: getting to know FMO, impact and projects of FMO en the humble hero’s of FMO.
- In de Focus & Concentration Area bevinden zich de werkplekken en een bibliotheek. Omdat geconcentreerd werken heel belangrijk is voor FMO, wordt er gebruik gemaakt van wanden met een zeer hoge akoestische waarde en worden er veel middelen toegepast die ten goede komen aan de akoestiek, allemaal gebaseerd op metingen die ter plekke gedaan zijn. Door de gehele werkomgeving wordt groenvoorziening toegepast: als privacy afscheiding en als belangrijk onderdeel van de sfeerbeleving.
- In de Meeting & Collaboration Area bevinden zich basecamp rooms, vergaderruimtes (incl. middelen voor videoconferencing), phoneboots en interaction rooms.
Bovendien zorgen wij voor voldoende lockers en garderobe in het concept en een beperkt aantal kasten die afsluitbaar zijn. De storytelling walls die tegen de midden kernen worden geplaatst worden opgebouwd uit verticale latten van hergebruikte kasten.
3D-impressie van de nieuwe werkomgeving van FMO
3D-impressie van de nieuwe werkomgeving van FMO
Het gebouw als grondstoffendepot
Behalve het hergebruiken van meubilair, is er gekeken naar welke materialen uit het huidige interieur bruikbaar zijn voor het nieuwe interieur. Zo worden er van de bladen van oude bureaus kledinghangers voor de garderobe gemaakt, wordt hout van kasten gebruikt voor het samenstellen van storytelling elementen en plantenbakken. Deze beslissingen zijn niet zomaar genomen, alle kosten en baten zijn doorgerekend door de duurzaamheidsadviseurs van BenR, zodat het ook écht duurzame oplossingen zijn, en geen wassen neus.
Op de vijfde verdieping is de realisatie al ver gevorderd
Tot slot: Susanne’s succesfactoren voor de stap naar een nieuwe duurzame werkomgeving
- Ga bij anderen kijken. Baseer je inrichting op headcount en op aantal arbo-conforme werkplekken. Wees realistisch met je budget en planning, je wilt niet achter de feiten aanlopen.
- Luister naar je medewerkers. Is er behoefte aan een goede akoestiek en concentratiewerkplekken? Bezuinig dan niet op akoestische materialen en maatregelen. Kies de wanden met de hoogste akoestische waarden.
- Steek ongelooflijk veel tijd en aandacht in het betrekken van je medewerkers. Communiceer, leg uit, wees transparant, laat zien. Zo manage je de verwachtingen.
- Organiseer change sessies. Begeleid richting de verandering middels Change Management sessies, zo creëer je draagvlak. Begin bij de directors, die moeten de verandering omarmen.
- Spreek rules of engagement en social contracts af. Laat elke afdeling dit doen, op een manier die zij fijn vinden. Dat maakt het makkelijker om elkaar aan te spreken op gedrag.
Susanne: “Dit project is zo gaaf om te doen. Het is één groot leerzaam speelveld, waarbij we samen met vallen en opstaan een fantastische duurzame werkomgeving neerzetten waar we heel erg trots op zullen zijn. Als je dit ook gaat doen, vergeet dan niet dat elk bedrijf zijn eigen unieke identiteit heeft. Je kunt een concept niet ‘knippen en plakken’, iedereen is uniek en verdient een eigen passende omgeving, dat moet je echt inzien.”
Update: het project is inmiddels afgerond, het resultaat bekijk je hier.
Wil jouw organisatie ook een duurzame werkomgeving?
Een duurzame werkomgeving creëren: er komt nogal wat bij kijken. Wil je hier meer over weten of vrijblijvend sparren over de mogelijkheden en onze visie hierop? Neem dan contact op met onze Senior Project Consultant Maarten Vink op 06 52 55 36 69 of maarten.vink@rever.nl. Je bent van harte welkom in ons Belevingscentrum in Utrecht.
Deze artikelen vind je wellicht ook interessant: